Πολλές φορές ακούμε να γίνεται λόγος για τις κρίσεις άγχους ή κρίσεις πανικού. Τι εννοούμε όμως με αυτό τον όρο;
Το άγχος είναι ένας φυσιολογικός μηχανισμός αντίδρασης, ενσωματωμένος στη βιολογία τόσο των ζώων όσο και των ανθρώπων. Ο σκοπός του είναι να μας προστατεύσει από ενδεχόμενο κίνδυνο, κρατώντας μας σε εγρήγορση και ειδοποιώντας μας, σε περίπτωση που χρειαστεί να αντιδράσουμε, είτε με τη φυγή είτε με μάχη (fight or flight reaction). Για παράδειγμα, πριν από χιλιάδες χρόνια, όταν ακόμα οι άνθρωποι ζούσαν σε σπηλιές και υπήρχε περίπτωση η συγκεκριμένη σπηλιά να ήταν το καταφύγιο μιας αρκούδας, το συναίσθημα του άγχους μας βοηθούσε να είμαστε σε ετοιμότητα, ώστε είτε να αντιμετωπίσουμε την αρκούδα είτε να τρέξουμε όσο πιο γρήγορα γινόταν. Συνεπώς, ο μηχανισμός αυτός ήταν ένας σημαντικός παράγοντας που συνέβαλε, ώστε το ανθρώπινο είδος να επιβιώσει στους αιώνες.
Επιστρέφοντας στο σήμερα, όπου δε χρειάζεται πια να μοιραζόμαστε τα ενδιαιτήματά μας με αρκούδες, η βιολογία μας εξακολουθεί να είναι η ίδια όπως τότε, και ο μηχανισμός του άγχους να ενεργοποιείται, όταν αντιλαμβάνεται ή νομίζει ότι αντιλαμβάνεται κάποιον κίνδυνο. Σε κάποιους ανθρώπους ο μηχανισμός αυτός είναι ιδιαίτερα ευαίσθητος και ενεργοποιείται σε καταστάσεις όπου όπου μπορεί να μην υπάρχει πραγματικός κίνδυνος. Φανταστείτε ότι έχετε εγκαταστήσει ένα συναγερμό στο σπίτι σας, για να μην μπει κάποιος εισβολέας, αλλά ο συναγερμός είναι τόσο ευαίσθητος, ώστε ενεργοποιείται με την κίνηση μιας.. μύγας στο χώρο. Τότε μιλάμε για κρίσεις πανικού.
Οι κρίσεις πανικού δεν κάνουν διακρίσεις και συμβαίνουν σε πολλούς ανθρώπους, αλλά στον καθένα μπορεί να εμφανίζονται σε διαφορετικές καταστάσεις και με διαφορετικά συμπτώματα. Οι καταστάσεις που μπορεί να πυροδοτήσουν μια κρίση πανικού είναι ποικίλλες και διαφορετικές σε κάθε άνθρωπο. Ωστόσο, ένα κοινό χαρακτηριστικό τους είναι ότι σε όλες τις καταστάσεις το πρώτο πράγμα που βιώνει το άτομο είναι φόβος, που πυροδοτεί και τα συμπτώματα. Αναφορικά με τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού, από την εμπειρία μου, τα πιο συνηθισμένα συμπτώματα που αναφέρουν αρκετοί πελάτες μου είναι ταχυπαλμία, εφίδρωση, αίσθημα ιλίγγου, τάση λιποθυμίας, ναυτία, ξαφνική κόπωση, ζαλάδα, γαστρεντερικές διαταραχές, αίσθηση απώλειας ελέγχου. Τα συμπτώματα αυτά, παρόλο που δεν οφείλονται σε οργανικά αίτια, είναι αρκετά έντονα και ενοχλητικά έως επώδυνα. Για το λόγο αυτό, εμφανίζονται και σκέψεις, όπως «Μήπως τρελαίνομαι;», «Φοβάμαι ότι θα πεθάνω», «Παθαίνω έμφραγμα», «Κάτι έχω και οι γιατροί δεν ξέρουν τι είναι», «Γιατί να μου συμβαίνει εμένα αυτό;» και άλλες παρόμοιες σκέψεις. Ενώ σε λογικό επίπεδο το άτομο μπορεί να σκεφτεί ότι οι σκέψεις αυτές είναι υπερβολικές ή παράλογες, τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού εμφανίζονται σχεδόν αυτόματα, λόγω του βιολογικού μηχανισμού του άγχους που προαναφέρθηκε. Είναι τέτοια η ένταση και η ταχύτητά τους, που σε δευτερόλεπτα (ή λιγότερο..) το άτομο αναστατώνεται, ο αρχικός φόβος για κάποιο ουδέτερο ερέθισμα γίνεται πια φόβος του φόβου και έτσι οι κρίσεις πανικού εδραιώνονται. Για το λόγο αυτό, είναι δύσκολο (αν και όχι ακατόρθωτο…) να τις αντιμετωπίσει κανείς μόνος του, χωρίς ψυχοθεραπευτική βοήθεια.
Πώς μπορούν να αντιμετωπιστούν, λοιπόν, οι κρίσεις πανικού; Καταρχήν, το σημαντικό είναι ότι μπορούν να αντιμετωπιστούν. Με αυτή τη βεβαιότητα, ένας ψυχοθεραπευτής εκπαιδευμένος στην αντιμετώπιση των διαταραχών του άγχους –η κατηγορία στην οποία ανήκουν οι κρίσεις πανικού- θα σας βοηθήσει να αντιληφθείτε τι είναι αυτό που πυροδοτεί τις κρίσεις πανικού, με ποιο τρόπο αυτοματοποιούνται τα συμπτώματά τους, καθώς και θεραπευτικές τεχνικές που θα σας βοηθήσουν αρχικά να ελέγξετε τα οδυνηρά συμπτώματα και κατ’επέκταση να αντιμετωπίσετε συνολικά τις κρίσεις άγχους.
Εκτός από τα δύσκολα συμπτώματα που βιώνουν οι άνθρωποι που παθαίνουν κρίσεις πανικού, μια ακόμα δυσκολία είναι ότι συχνά δεν μπορούν να μοιραστούν αυτό που τους συμβαίνει με άλλους ανθρώπους, είτε γιατί οι ίδιοι μπορεί να έχουν συναισθήματα ντροπής είτε γιατί οι άλλοι δεν τους καταλαβαίνουν. Δεν είναι σπάνιο να έχουν αντιμετωπίσει αντιδράσεις όπως «Μα δεν μπορείς να ελέγξεις τον εαυτό σου;», «Δεν μπορώ να καταλάβω τι σε πιάνει», «Τι φοβάσαι, δηλαδή;», «Γίνεσαι υπερβολικός!». Όταν δουλεύω θεραπευτικά με ανθρώπους που αντιμετωπίζουν κρίσεις πανικού, σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να είμαι το πρώτο άτομο που μπορούν να μιλήσουν ανοιχτά και μπορεί να καταλάβει τι περνάνε. Έτσι, πρωταρχικός στόχος μας είναι να ανακουφιστεί το άτομο από τη δυσκολία που βιώνει. Ακούγοντας προσεκτικά την ιστορία του, ανακαλύπτουμε μαζί το νόημα που κρύβεται πίσω από τις κρίσεις πανικού και βρίσκουμε ξανά μαζί το δρόμο προς την ισορρροπία.